Τι λέει η επιστήμη πάνω σε αυτό;
Γράφει ο ΠΕΤΡΟΣ ΚΑΛΟΓΕΡΑΣ
Όταν ο Άλμπερτ Αϊνστάιν δημοσίευσε τη θεωρία της σχετικότητας, ο ίδιος και οι συνεργάτες του συνεχώς πολιορκούνταν από δημοσιογράφους που έψαχναν λίγες απλές λέξεις που θα εξηγούσαν αυτή την ιστορική θεωρία στον κόσμο που δεν γνώριζε από φυσική. Ο Αϊνστάιν την εξήγησε στην ομάδα του σύντομα με το παρακάτω: «Όταν κάθεσαι με ένα όμορφο κορίτσι για δυο ώρες, νομίζεις ότι έχει περάσει μόνο ένα λεπτό, αλλά όταν κάθεσαι σε έναν αναμμένο φούρνο για ένα λεπτό, νομίζεις πως πέρασαν δυο ώρες. Αυτή είναι η σχετικότητα».
Ξέρουμε πολύ καλά ότι ο χρόνος είναι υποκειμενικός. Το πιο πιθανό είναι αυτό να το προσέξατε πρώτη φορά όταν πηγαίνατε σχολείο. Οι ώρες του μαθήματος, τα διαλείμματα, τα τρίμηνα κ.ο.κ. Ίσως ακόμη κάποιο σχολικό έτος να πέρασε πολύ γρήγορα σε σχέση με κάποιο άλλο, να και διήρκησαν το ίδιο. Μπορεί αρχικά να μην το έδωσες σημασία, αλλά όσο τα χρόνια περνούσαν, μάλλον κάθε σχολικό έτος σου φαινόταν μικρότερο και η τελευταία μέρα πριν τις διακοπές ερχόταν πιο γρήγορα κάθε χρόνο.
Ο John Mortimer ήταν 75 ετών όταν έγραψε το αυτοβιογραφικό «Summer of Dormouse». Σε αυτό σημείωσε πως «Στην παιδική μου ηλικία, τα απογεύματα έμοιαζαν με χρόνια. Για τους μεγαλύτερους, τα χρόνια περνούν σαν σύντομα απογεύματα. Ο Christopher Fry, τώρα 93 ετών, μου είπε πως μετά τα 80, μοιάζει σαν να τρως πρωινό κάθε 5 λεπτά». Το ότι ο χρόνος περνάει πιο γρήγορα όσο μεγαλώνουμε έχει παρατηρηθεί γενικότερα, αλλά μπορεί η επιστήμη να δώσει μια απάντηση;
Τι σχέση έχει η ταχύτητα του χρόνου με τη μνήμη;
Μερικές από τις πιο κοινέ επεξηγήσεις όσον αφορά στο γιατί ο χρόνος περνάει γρηγορότερα όσο μεγαλώνουμε, έχει σχέση με την μνήμη, και όπως συμβαίνει με τη μνήμη, αυτές οι εξηγήσεις είναι ασαφείς.
Όπως αναφέρεται στο Psychology Today, η μια θεωρία λέει πως η αντίληψη μας για πέρασμα του χρόνου συνδέεται με τα χρόνια που ζήσαμε, αφού οι μεγαλύτεροι έχουν μια αποθήκη αναμνήσεων πολύ μεγαλύτερη από τους υπόλοιπους.
Για ένα 5χρονο παιδί, ένα έτος μοιάζει πολύ μεγάλο, αφού πρόκειται για το 20% της ζωής του ή ακόμα περισσότερο αν βγάλουμε τον χρόνο που είναι βρέφος. Αλλά για κάποιον ηλικιωμένο, ένα έτος είναι ένα μικρό μέρος της ζωής που έχουν ζήσει.
Αυτή η αναλογική εξήγηση είναι κάπως ικανοποιητική δίνοντας έναν εμπειρικό κανόνα σχετικά με το πόσο γρήγορα μπορεί να φαίνεται να περνάει ο χρόνος σε διαφορετικές ηλικίες, αλλά όταν το σκεφτόμαστε, εξακολουθεί να μην αγγίζει το γιατί. Ευτυχώς, ωστόσο, οι ειδικοί στους τομείς της ψυχολογίας και της βιολογίας προσπαθούν όλο και περισσότερο να καταγράψουν το φαινόμενο με επιστημονικούς όρους.
Υπάρχει και άλλη εξήγηση;
Γράφοντας στο Psychology Today, ο Δρ. Clifford N. Lazarus εξηγεί ένα κοινό πείραμα, στο οποίο και τα μικρά παιδιά και οι ενήλικες ρωτήθηκαν να προσπαθήσουν να υπολογίσουν χωρίς βοήθεια, τη στιγμή που πέρασε ένα λεπτό. Σύμφωνα με τον Lazarus, τα παιδιά έχουν την τάση να υπερεκτιμούν το πέρασμα του χρόνου, μαντεύοντας συχνά ότι το ένα λεπτό πέρασε μετά από 40 δευτερόλεπτα, ενώ οι ενήλικες το κάνουν μετά τα 70.
Οι επιστήμονες έχουν υποθέσει ότι αυτή η ανισότητα στην αντίληψη του χρόνου μπορεί να είναι το αποτέλεσμα της σταδιακής επιβράδυνσης του «νευρικού βηματοδότη» του εγκεφάλου. Στην παιδική ηλικία, ο εγκέφαλος επεξεργάζεται μεγαλύτερο αριθμό εικόνων, αλλά όπως η καρδιά, της οποίας ο χτύπος επιβραδύνεται καθώς μεγαλώνουμε, η διαδικασία δημιουργίας νευροακουστικής μνήμης γίνεται με πιο αργό ρυθμό, που σημαίνει ότι ο χρόνος φαίνεται να περνά πιο γρήγορα.
O Δρ. Lazarus παραπέμπει στην μελέτη του Καθηγητή Adrian Bejan από το 2019, η οποία εκδόθηκε στο «European Review». Η μελέτη περιγράφει πόσος «πραγματικός χρόνος» περνά ανάμεσα στην άφιξη κάθε νέας νευρικής εικόνας. Ο Bejan παρουσιάζει μια σειρά επιστημονικών μοντέλων τα οποία υποδηλώνουν ότι η αντιληπτή «λανθασμένη ευθυγράμμιση μεταξύ του χρόνου της νοητικής εικόνας και του χρόνου του ρολογιού» στη φυσική μπορεί να αντικατοπτρίζεται στην κοινή καθημερινή μας αντίληψη ότι η επιβράδυνση των νευρικών διαδικασιών μας μπορεί να εξηγήσει γιατί, για παράδειγμα, οι καλοκαιρινοί μήνες φαίνεται να γίνονται όλο και πιο σύντομοι όσο περνούν τα χρόνια.
